Orkiestra Muzyki Nowej / Minimal music / Podróże w nieznane - NOSPR

Posiadacze abonamentu NOSPR kupią bilet na ten koncert 30% taniej! Zniżka nie łączy się z ofertą Mój Karnet. Pula biletów jest ograniczona. Oferta dostępna w kasach oraz poprzez rezerwacje telefoniczne.

Szanowni Państwo,

informujemy, że z przyczyn niezależnych od NOSPR nastąpiła zmiana solisty koncertu. Tego wieczoru Orkiestra Muzyki Nowej wystąpi z Jakobem Kullbergiem, który zastąpi Piotra Sałajczyka. W związku z powyższym zmianie uległ również program koncertu – zamiast Koncertu fortepianowego Ligetiego wysłuchamy Koncertu wiolonczelowego Notes on Light Saariaho.

Uwertura – koncert solowy – symfonia. Chyba każdy meloman przynajmniej raz wziął udział w tak skomponowanym wieczorze, choć nie wszyscy wiedzą pewnie, że zawdzięczają to Felixowi Mendelssohnowi-Bartholdy’emu. Ten prosty wzór opatentował w 1835 roku, gdy objął kierownictwo orkiestry lipskiego Gewandhausu, a dzięki jego sławie model wkrótce przyjął się w całej Europie. Czy pozostaje on jednak skuteczny także dziś – po aforyzmach Antona Weberna, sześciogodzinnym kwartecie smyczkowym Mortona Feldmana i nieskończonych instalacjach dźwiękowych Zygmunta Krauzego?

Historia pokazuje, że istnieją formy, które dobrze przyjmują treści i funkcje typowe dla bardzo różnych epok, a tym samym świetnie znoszą próbę czasu. Choćby powieść literacka, znana tak naprawdę już w starożytnym Rzymie, albo… współczesny sposób na wiązanie butów, opatentowany pięć lat po „koncercie mendelssohnowskim”. A że dwaj bohaterowie i jedna bohaterka naszego koncertu – Lutosławski, Reich i Saariaho – lubili prowadzić muzyczne poszukiwania na fundamencie sprawdzonych rozwiązań, raczej nie obraziliby się na taką próbę uklasycznienia ich twórczości.

Zacznijmy więc od uwertury, która jednak – zamiast charakterystycznych dla gatunku zdecydowania i klarowności – wniesie odrobinę niepewności i rozchwiania, typowych dla dojrzałego Lutosławskiego. Po Grach weneckich czas na Koncert wiolonczelowy Notes on Light Saariaho, czyli majstersztyk muzycznego dialogowania, tyle że osadzony raczej w sferach malarstwa i poezji niż dramatu. I wreszcie Reichowska symfonia wielkiego miasta, godząca mechaniczne rytmy i nerwowe hałasy Nowego Jorku z melodiami i harmoniami, które często pamiętają jeszcze młodość Strawińskiego.

Ciekawe, czy nasz klasyczny koncert spodobałby się Mendelssohnowi…

Michał Mendyk

Śmiało można by podsumować program tego koncertu popularnym sloganem „The Greatest Hits (of the 20th Century)”, bowiem wszystkie prezentowane arcydzieła wywarły olbrzymi wpływ na muzykę XX, a nawet XXI wieku.  

Gry weneckie Witolda Lutosławskiego zapoczątkowały w jego muzyce przełomowy okres wyróżniający się użyciem nowej techniki kompozytorskiej, tzw. aleatoryzmu kontrolowanego. Inspiracją dla Lutosławskiego był wysłuchany w radio Koncert fortepianowy Johna Cage’a, któremu też polski twórca wysłał później w dowód wdzięczności rękopis swojego utworu. Gry weneckie uzyskały główną rekomendację podczas Międzynarodowej Trybuny Kompozytorów w Paryżu w 1962 roku, a według Andrzeja Chłopeckiego były najbardziej awangardową i nowatorską partyturą Lutosławskiego. 

Kaija Saariaho była niewątpliwie jedną z największych, jeśli nie największą postacią kompozytorska przełomu XX i XXI stulecia. 

W ankiecie kompozytorskiej przeprowadzonej w 2019 roku przez BBC Music Magazine, została uznana za największą żyjącą kompozytorkę, a w 2021 roku, „The New York Times" ogłosił ją kompozytorką roku. 

Zmarła w Paryżu w czerwcu 2023 roku.

Solista jest nie zawsze jedynie przewodnikiem i bohaterem utworu Notes on Light (Nuty o świetle). Musi on często bronić swoich praw, walczyć, przewodzić, współpracować, a czasem podporządkowywać się orkiestrze. Wszystko to sprawia, że dzieło przypomina pełną wrażeń podróż, która może zaprowadzić nas do samego serca światła.

Na ostatniej stronie partytury Saariaho zamieściła cytat z poematu T.S. Eliota The Waste Land (Ziemia Jałowa):

... I could not
Speak, and my eyes failed, I was neither
Living nor dead, and I knew nothing,
Looking into the heart of light, the silence.

... nie mogłem
Mówić, a moje oczy zawiodły, nie byłem
Ani żywy, ani martwy, i nie wiedziałem nic,
Patrząc w serce światła, ciszy.
[tłum. własne]

W skład zespołu wykonawczego City Life Steve’a Reicha obok tradycyjnych instrumentów wchodzą dwa cyfrowe samplery, które odtwarzają szeroką gamę dźwięków i próbek mowy nagranych głównie przez samego kompozytora w jego rodzinnym Nowym Jorku i okolicach. Użycie samplerów nawiązuje do idei wykorzystywania w muzyce dźwięków dnia codziennego, której przykłady możemy znaleźć – jeżeli chodzi o tradycję muzyki klasycznej – chociażby u George’a Gershwina (klakson taksówki w Amerykaninie w Paryżu) czy Edgara Varèse’a (syreny alarmowe). Dźwięki tego typu są też szeroko wykorzystywane w innych gatunkach muzycznych, takich jak rock and roll czy rap. Próbki prezentowane przez samplery w City Life zawierają fragmenty zdań i dialogów, a także inne dźwięki typowe dla ruchliwego miasta: klaksony samochodowe, trzaskanie drzwiami, hamulce pneumatyczne, dzwonki metra, kafary, alarmy samochodowe, syreny okrętowe, syreny alarmowe, a także bicie serca. Ostatnia część wykorzystuje fragmenty wewnętrznej komunikacji krótkofalowej nowojorskiej straży pożarnej zarejestrowane podczas zamachu bombowego na World Trade Center w 1993 roku.  

Szymon Bywalec

Czas trwania koncertu: ok. 80 minut

Ten koncert może być częścią „Mojego karnetu”. Sprawdź szczegóły i skomponuj „Mój karnet” dowolnie, wybierając spośród koncertów różnych serii w sali kameralnej i koncertowej – więcej informacji.

Prosimy o zapoznanie się z informacjami dotyczącymi parkingów w Strefie Kultury – ważne informacje o parkingach

Wszystko, co musisz wiedzieć przed wizytą w NOSPR – wskazówki dla uczestników wydarzeń.